Temizlik işlemi genellikle iki ana yöntemle gerçekleştirilir: mekanik ve kimyasal temizlik. Mekanik temizlikte eşanjör sökülür, plakalar tek tek çıkarılır ve özel fırçalar veya basınçlı su ile yüzeylerdeki fiziksel kirler giderilir. Bu işlem sırasında plakaların durumu da gözden geçirilir; çatlak, deformasyon veya korozyon olup olmadığı kontrol edilir. Hasar tespit edilen plakalar yenilenmeli, contalar ise gerektiğinde değiştirilmelidir. Mekanik temizlik, özellikle kalın kireç tabakalarının giderilmesinde etkili olsa da zaman ve iş gücü açısından daha zahmetlidir.
Kimyasal temizlik ise eşanjörün sistemden sökülmeden, yerinde temizlenmesini (CIP – Cleaning in Place) mümkün kılar. Bu yöntemde özel olarak formüle edilmiş kimyasal solüsyonlar, sirkülasyon pompası yardımıyla plakalar arasından geçirilir. Kimyasallar, plaka yüzeyindeki tortu ve kalıntıları çözerken sisteme zarar vermez. Kullanılan kimyasalın türü, kirin içeriğine ve eşanjör plakalarının malzemesine göre dikkatle seçilmelidir. Genellikle sitrik asit, fosforik asit veya sodyum hidroksit gibi maddeler tercih edilir. Kimyasal temizlik sonrası sistem bol suyla durulanmalı ve tüm kalıntılar uzaklaştırılmalıdır. Aksi takdirde kalan kimyasal maddeler, ileride korozyona ya da contaların yıpranmasına yol açabilir. Her iki temizlik yöntemi de belirli aralıklarla uygulanmalı; temizlik sıklığı ise sistemin kullanım yoğunluğu, sıvı kalitesi ve çalışma ortamına göre belirlenmelidir. Bu sayede hem enerji tasarrufu sağlanır hem de işletme maliyetleri düşürülerek sistemin ömrü uzatılmış olur.
Plakalı Eşanjör Neden Kirlenir?
Eşanjör plakalarının kirlenme sebepleri genellikle sistemde kullanılan suyun kalitesine, sıvıların içerdiği mineral ve kimyasal maddelere, sıcaklık ve basınç gibi çalışma koşullarına bağlıdır. Sert su kullanımı kireç taşlarının plakalar üzerine çökmesine neden olurken, bazı sıvılar da yağ ve biyolojik madde içerebilir. Bunlar zamanla eşanjör içinde birikerek ısı transfer verimini azaltır. Ayrıca, yetersiz filtreleme sistemleri de kirletici maddelerin plakalar arasında birikmesine zemin hazırlar. Bu durum hem enerji tüketimini artırır hem de eşanjörün ömrünü kısaltır.
Temizlik Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Plakalı eşanjör temizliği sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli unsurların başında plakaların fiziksel durumu gelir. Temizlik sırasında her plaka detaylı şekilde incelenmeli, çatlak, ezilme, deformasyon gibi yapısal bozulmalar kontrol edilmelidir. Ayrıca contaların durumu da gözden geçirilmeli, gevşemiş veya hasar görmüş contalar mutlaka yenilenmelidir.
Temizlik işlemi bittikten sonra eşanjör plakaları doğru sıralamayla yerleştirilmeli ve tüm cıvatalar uygun sıkılıkla monte edilmelidir. Ardından sistem tekrar devreye alınmadan önce sızdırmazlık testleri yapılmalıdır. Bu testler genellikle basınçlı hava veya su kullanılarak yapılır. Herhangi bir sızıntı tespit edilirse, plaka ve conta bağlantıları yeniden gözden geçirilmelidir.
Temizlik Sıklığı Ne Olmalı?
Plakalı eşanjörlerin ne sıklıkta temizlenmesi gerektiği sistemin kullanım yoğunluğu, sıvı kalitesi ve çalışma ortamına göre değişkenlik gösterir. Genellikle yılda en az bir defa detaylı temizlik yapılması önerilir. Ancak daha kirli sistemlerde ya da yoğun kullanılan tesislerde bu süre altı aya kadar inebilir. Düzenli bakım ve temizlik yapılmayan eşanjörlerde ısı transfer verimi %30–40 oranında düşebilir. Bu da hem enerji tüketimini artırır hem de cihazların ömrünü kısaltır.
Profesyonel Temizlik Hizmetleri
Eğer işletmede yeterli teknik donanım veya tecrübeli personel bulunmuyorsa, plakalı eşanjör temizliği için profesyonel hizmet alınması daha sağlıklı olabilir. Bu firmalar, uygun kimyasal ve mekanik ekipmanlarla, hızlı ve güvenli temizlik hizmeti sunarlar. Ayrıca temizlik sonrasında eşanjörün performansı hakkında raporlama da yapabilirler. Bu raporlar sayesinde sistemin gelecekteki bakım planlaması daha etkili şekilde yapılabilir.
Enerji Verimliliği Açısından Temizlik
Plakalı eşanjörlerin düzenli olarak temizlenmesi, sadece cihazın ömrünü uzatmakla kalmaz, aynı zamanda enerji verimliliğini artırır. Kirli eşanjörler, aynı ısı transferi için daha fazla enerji tüketir. Bu durum hem doğrudan maliyetleri artırır hem de çevresel açıdan olumsuz etkiler yaratır. Düzenli temizlik, sistemin ideal çalışma sıcaklıklarını daha kısa sürede yakalamasını sağlayarak enerji tasarrufuna katkıda bulunur.